บุโรพุทโธ:พุทธสถานอันน่าอัศจรรย์ใจในดินแดนชวา


ที่มา : https://rgdn.info/en/borobodur.

"Life is a Journey, not a destination"

"ชีวิตคือการเดินทาง มิใช่จุดหมายปลายทาง"-ราล์ฟ วอลโด เอเมอร์สัน


สวัสดีค่ะ ตอนนี้เราได้เดินทางกันมาถึงบทความที่ 5 แล้วนะคะ   วันนี้จะพาทุกๆท่านท่องแดนในฝันอีกประเทศหนึ่งที่อาจะเป็นดินแดนในฝันของใครหลายๆคน  ซึ่งเป็นประเทศที่มีหมู่เกาะใหญ่ที่สุดในโลก  และเป็นสังคมพหุลักษณ์ที่ชัดเจนมากที่สุดในโลกที่เต็มไปด้วยเรื่องราวความเป็นมาทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ นอกจากนี้ ดินแดนแห่งนี้ยังเป็นแหล่งกำเนิดของนิทานเรื่องอิเหนาอีกด้วย   ซึ่งก็คือ "ประเทศอินโดนิเซีย"  นั่นเองค่ะ  
                          
 อินโดนิเซีย มีแหล่งท่องเที่ยวหลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ  ทางวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ที่หลาหลาย  รวมทั้งสถานที่ที่ทันสมัยและแหล่งบันเทิง  ทุกๆท่านคงจะทราบกันดีนะคะว่าอินโดนิเซียเป็นประเทศที่มีประชากรนับถือศาสนาอิสามมากที่สุดในโลก แต่กระนั้นก็ตาม อินโดนิเซียยังมีศาสนสถานที่สำคัญทั้งของศาสนาฮินดูและศาสนาพุทธ ซึ่งมีความสวยงามและยิ่งใหญ่ที่ได้รับการยกย่องให้เป็นมรดกโลกถึงสองแห่ง ศาสนสถานของศาสนาฮินดู คือ ปรัมบานันและพุทธสถานที่ยิ่งใหญ่ "บุโรพุทโธ" ตั้งอยู่   เป็นศูนย์รวมความศรัทธาของชาวในอินโดนิเซีย รวมทั้งเป็นสัญลักษณ์ของอินโดนิเซียที่มีความสวยงามและเอกลักษณ์  จะสวยงามและอลังการขนาดไหนมาชมกันเลยค่า




บุโรพุทโธ ตั้งอยู่บนเกาะชวาของอินโดนีเซีย ที่มา : http://aseannotes.blogspot.com
บุโรพุทโธ  (ฺBorobudur)  มาจากคำว่า "Boro"  หมายถึงวัด  และ "Budur"  หมายถึงภูเขา จึงมีความหมายว่า "วัดที่สร้างอยู่บนภูเขา"   ตั้งอยู่ที่  ภาคกลางของเกาะชวา  บนที่ราบเกฑุ  ทางฝั่งขวาใกล้กับแม่น้ำโปรโก ห่างจากเมืองยอร์กยากาตาร์ทางตะวันตกเฉียงเหนือราว 40 กิโลเมตร  สร้างอยู่บนเนินสูงจากพื้นดินราว 15  เมตร 
บุโรพุทโธในอดีต ที่มา : http://oknation.nationtv.tv
การก่อสร้างพุทธสถานที่ยิ่งใหญ่แห่งนี้  สร้างขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่  14 ในสมัยพระเจ้าไศเลนทร์แห่งอาณาจักรศรีวิชัย  ในช่วงนั้นศรีวิชัยมีความสัมพันธ์กับอินเดียทั้งทางด้านการค้าและวัฒนธรรม ทำให้ได้รับอิทธิพลจากศาสนาฮินดูและพุทธของอินเดีย  พระเจ้าไศเลนทร์นับถือศาสนาฮินดู  มีความศรัทธาในพระพุทธศาสนาจึงเปลี่ยนศาสนามาเป็นศาสนาพุทธ  และประชาชนส่วนใหญ่ก็นับถือศาสนาพุทธมหายาน ทำให้เกาะชวาได้กลายเป็นศูนย์กลางทางพระพุทธศาสนาที่ยิ่งใหญ่ และมีการสร้างบุโรพุทโธ เพื่อเป็นศูนย์รวมความศรัทธาของชาวศรีวิชัย   
                        
บุโรพุทโธได้เป็นที่ยึดเหนี่ยจิตใจของชาวพุทธของศรีวิชัยเรื่อยมา จนกระทั่งในปีพุทธศตวรรษที่ 18  ชาวตะวันตกเริ่มเข้ามาแสวงหาอาณานิคมในบริเวณแถบนี้ และมีอิทธิพลของศาสนาอิสลามเข้ามาทำให้พุทธสถานแห่งนี้ถูกทิ้งร้างมานับหลายร้อยปี     
                   
พุทธศตวรรษที่ 24  เซอร์โทมัส แสตนฟอร์ด ราฟเฟิล  ได้ค้นพบบุโรพุทโธอีกครั้งในสภาพที่ถูกทิ้งร้างมานานและมีซากปรักหักพังมากมาย  จึงทำการบูรณะเป็นครั้งแรกในปี  พ.ศ.2448-2453 

 ในปี พ.ศ. 2516  รัฐบาลอิโดนิเซียได้ทำการบูรณะครั้งใหญ่อีกครั้ง  โดยได้รับเงินสนับสนุนจากองค์การยูเนสโกและนานาประเทศ   ทำให้บุโรพุทโธกลับมาเป็นสถานที่ที่สำคัญและสวยงามอีกครั้ง 


บุโรพุทโธ   ที่มา : http://www.boldtravel.com
บุโรพุทโธได้รับอิทธิพลจากพระพุทธศาสนานิกายมหายานของอินเดีย จึงมีรูปแบบศิลปะแบบฮินดู-ชวา หรือที่เรียกว่าศิลปะชวาภาคกลาง ซึ่งมีการผสมสานระหว่างศิลปะแบบอินเดียและอินโดนิเซียได้อย่างลงตัว 


บุโรพุทโธสร้างขึ้นจากหินลาวา บนพื้นที่ประมาณ 55,000 ตารางเมตร มีลักษณะเป็นรูปทรงพีระมิดที่เป็นชั้นๆลดหลั่นกัน มีฐานเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส แต่ละด้านจะมีบันไดและซุ้มประตูเข้าสู่มหาเจดีย์ มีทั้งหมด 10 ชั้น ชั้นที่ 1-6 จะเป็นลานรูปสี่เหลี่ยม ส่วนชั้นที่ 7-10 เป็นลานรูปทรงกลม รอบๆลานทรงกลมจะมีเจดีย์ตั้งอยู่ 3 ระดับ และโอบล้อมเจดีย์ที่ใหญ่สุดไว้


แบบจำลองในการสร้างบุโรพุทโธ ที่มา : en.wikipedia.org

การออกแบบการสร้างเป็นไปตามตามการจำลองจักรวาลในพระพุทธศาสนามหายาน ดังนี้



  • ฐาน    แสดงให้เห็นถึงความสุข ความปรารถนาของมนุษย์ ซึ่งอยู่ชั้น กามภูมิ
  • ส่วนที่สอง  เป็นการหลุดพ้นจากกิเลสทางโลกได้บางส่วน ซึ่งอยู่ในขั้น รูปภูมิ
  • ส่วนที่สาม  เป็นการแสดงถึงการเป็นผู้รู้ ผู้ตื่น ผู้เบิกบาน คือ นิพพาน ซึ่งมนุษย์นั้นไม่มีความผูกพันกับทางโลกอีกต่อไป  อยุ่ในรูป อรูปภูมิ
บุโรพุทโธ เป็นสถานที่ที่มีความสวยงาม ยิ่งใหญ่  มีการตกแต่งที่โดดเด่นไม่เหมือนใคร และเป็นสถานที่รวมความศรัทธาของชาวพุทธทั่วโลก จึงทำให้ได้รับการยกย่องเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรมในปี พ.ศ. 2534   โดยมีเกณฑ์ต่างๆดังนี้  
(i)เป็นตัวแทนในการแสดงผลงานชิ้นเอกที่จัดทำขึ้นด้วยการสร้างสรรค์อันชาญฉลาดของมนุษย์ เป็นการ แสดงผลงานทางพระพุทธศาสนาและศิลปะที่ยิ่งใหญ่ 

(ii)เป็นสิ่งที่มีอิทธิพลยิ่งที่สามารถผลักดันให้เกิดการพัฒนาสืบต่อมาในด้านการออกแบบทางสถาปัตยกรรมอนุสรณ์สถาน ประติมากรรม สวน และภูมิทัศน์ ตลอดจนการพัฒนาศิลปกรรมที่เกี่ยวข้อง หรือการพัฒนาการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ ซึ่งได้เกิดขึ้นในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง หรือบนพื้นที่ใดๆของโลกเป็นตัวอย่างของการฟื้นฟูศิลปะของอินโดนิเซีย

(vi)มีความคิดหรือความเชื่อที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับเหตุการณ์หรือมีความโดดเด่นยิ่งในประวัติศาสตร์ ซึ่งสะท้อนให้เห็นแนวคิดการบูชาบรรพบุรุษและ การบรรลุนิพพานของพระพุทธศาสนา

การเดินทาง   สามารถเดินทางมาบุโรพุทโธหลายวิธีดังนี้
  • รถแท็กซี่  🚕   
  • รถรับส่งจากโรงแรม 🚗  
  • รถบัส🚌    สามารถนั่งรถบัสจากสถานี Jombor หรือ Trans Jogja
  • เครื่องบิน ✈  จากเมืองใกล้เคียงนั่งเครื่องมาลงสนามบินบอร์กยาการ์ตา  ต่อรถแท็กซี่และรถบัสเพื่อเข้าชมบุโรพุทโธ


แผนผ้งของบุโรพุทโธ ที่มา : https://breathemyworld.com
 การเข้าชม ✔    มีทางเข้าหลักคือ East entrance   เปิดให้เข้าชมในเวลา 04.00-18.30 น. แต่สามารถขึ้นก่อน 6 โมงเช้า และลงหลัง  5 โมงเย็นได้ โดยจะต้องเสียค่าใช้จ่ายเพิ่มเติม  แนะนำให้เดินตั้งแต่ชั้นล่าง ดูเรื่องราวที่ผนังหินโดยเดินวนไปทางขวาทีละชั้นๆ  ซึ่งใช้เวลาการเข้าชมประมาณ 2-3 ชั่วโมง   ก่อนเข้าชมพุทธสถานบุโรพุทโธ นักท่องเที่ยวทั้งชายหรือหญิงจะต้องนุ่งผ้าบาติกเพื่อให้ทราบว่าใครเป็นนักท่องเที่ยวที่เข้ามาเยือน 
ตารางค่าเข้าชมบุโรพุทโธ ที่มา:  https://breathemyworld.com
 ค่าเข้าชม  💰     นักท่องเที่ยวที่พักที่โรงแรม Manohara จะเข้าชมฟรี  แต่ถ้าจะขึ้นก่อน 6 โมงเช้า และลงหลัง  5 โมงเย็น จะเสียค่าเข้าชมคนละ 275,000 รูเปี๊ยะห์  ส่วนนักท่องเที่ยวที่ไม่ได้พักที่โรงแรมManohara จะเสียค่าเข้า 325,000 รูเปี๊ยะห์  และ ขึ้นก่อน 6 โมงเช้า และลงหลัง  5 โมงเย็น จะเสียค่าเข้าชมคนละ 450,000 รูเปี๊ยะห์  ถ้าซื้อตั๋วเหมาของพรัมบานันซึ่งเป็นโราณสถานในศาสนาฮินดูอีกแห่งหนึ่งควบคู่กับบุโรพุทโธ จะเสียต่าเข้าชมราคา 520,000 รูเปี๊ยะห์



 ข้อแนะนำ✅      
                   1.ควรมาวันธรรมดาเพราะคนจะน้อยกว่าวันหยุด
                   2. ให้ไปตอนช่วงตี 4 ครึ่ง เพื่อดูพระอาทิตย์ขึ้น และเดินเที่ยวรอบๆ 
                       ประมาณ 2-3 ชั่วโมง ช่วงหลัง 7 โมงเช้าคนจะเริ่มทยอยมาเรื่อยๆและมากขึ้น
                       อีกช่วงหนึ่งคือหลัง 3 โมงครึ่งซึ่งคนก็ไม่มาก
                   3. ควรพักโรงแรม Manohara เพราะใกล้กับทางเข้ามาก
                   4.ถ้าดูพระอาทิตย์ขึ้นแนะนำให้ดูบริเวณชั้น 2 เพราะจะถ่ายรูปสวยว่า
               


ชั้นแรก กามธาตุ ที่มา : http://gothailandgoasean.tourismthailand.org
                  บุโรพุทโธแบ่งเป็น 3 ชั้นหลักๆ ดังนี้ 👇  
                  1. กามธาตุ
                  2.รูปธาตุ
                  3.อรูปธาตุ

 ชั้นแรก  กามธาตุ  ✅    เป็นส่วนฐานของบุโรพุทโธ   มีบันไดใหญ่ 4 ขั้น  รอบๆกำแพงจะมีภาพแกะสลัก 160 ภาพ มีภาพหลักๆเกี่ยวกับวิถีชีวิต  เรื่องราวในคัมภีร์กรรมวิภังค์  ซึ่งแสดงให้เห็นถึงมนุษย์ที่ยังมัวเมาในกิเลสตัณหา  ผูกพันกับความสุข ความปรารถนา ความสนุกสนาน  ฐานนี้ถูกปกปิดด้วยฐานหินซึ่งมาก่อทับเพิ่มเติมทีหลัง อาจจะเป็นเพราะต้องการเสริมฐานให้แข็งแรงขึ้น หรือ เหตุผลทางประติมานวิทยา
ส่วนที่ 2 รูปธาตุ ที่มา : https://breathemyworld.com
ส่วนที่ 2  รูปธาตุ  ✅  เป็นส่วนบนของฐาน  มี 5 ชั้น  แต่ละชั้นจะมีกำแพง 2 ด้าน   เป็นภาพสลักเรื่องราวชาดกและพุทธประวัติ ประมาณ 1,460  รูป  ในระเบียงชั้นล่าง  มีภาพเล่าเรื่องตามคัมภีร์ลลิตวิสตระ  ระเบียงชั้นที่2-4   คัมภีร์ชาดกและอวทานและคัมภีร์คัณฑวยุหสูตร  ระเบียงชั้นที่ 3 จะแสดงภาพแกะสลักเกี่ยวกับพุทธประวัติ ซึ่งประติมากรรมเหล่านี้ได้รับอิทธิพลมาจากศิลปะอินเดียยุคหลังคุปตะ ที่มีรูปร่างอวบอ้วน ซึ่งในขั้นนี้นั้นจะแสดงให้เห็นถึงการที่มนุษย์หลุดพ้นจากกิเลสได้บางส่วน  ในช่วงนี้นั้นจะพระพุทธรูปเรียงรายในซุ้มหน้าต่างโค้ง    นอกจากจะได้เรียนรู้เกี่ยวกับพระพุทธศาสนาแล้ว ยังได้เรียนรู้ในเรื่องภพภูมิต่างๆอีกด้วย 
ส่วนไฮไลท์ของส่วนที่ 3 อรูปภูมิ ที่มา : http://oknation.nationtv.tv/
ส่วนที่ 3 อรูปภูมิ  ที่มา : https://www.chillpainai.com


 ส่วนที่ 3 อรูปภูมิ ✅ ฐานกลมที่มีเจดีย์ทรงระฆังคว่ำ จำนวน 72 องค์ วางอยู่ 3ระดับ โอบล้อมเจดีย์ใหญ่ตรงกลางไว้  ซึ่งอาจจะตีความหมายได้ว่า คือการหลุดพ้น 3 ระดับ คือ นิพพาน ปรินิพพาน มหานิพพาน และเจดีย์ใหญ่นั้นแทนแกนของจักรวาล ประกอบด้วยสถูปโปร่งและมียอดตัดจำนวนมาก  นัก่องเที่ยวนิยมเอามือสอดเข้าไปสัมผัสพระพุทธรูปเพื่อความเป็นสิริมงคล  ภายในประดิษฐาน พระธยานิพุทธไวโรจนะปางปฐมเทศนา  ซึ่งแสดงให้เห็นความมีรูปและไม่มีรูป  มีสถูปทึบแค่องค์เดียว  ซึ่งเป็นตัวแทนของพระอิพุทธ  ผู้เป็นอมตะ ผู้สร้างโลกและไม่มีรูป   และในเจดีย์ 72 องค์ มีองค์หนึ่งที่ไม่เหมือนใครเพราะ เพราะไม่มียอดเจดีย์ และเห็นพระพุทธรูปด้านใน ซึ่งในจุดนั้นก็เป็นจุดไฮไลท์ที่นักท่องเที่ยวหลายๆคนนิยมมาถ่ายรูปในบริเวณนี้   

ยังไม่หมด ยังมีไฮไลท์ที่น่าสนใจอีกนะคะ ติดตามกันต่อไปได้เลยค่า 👇 

พระอาทิตย์ขึ้นบุโรพุทโธ ที่มา: https://breathemyworld.com


 พระอาทิตย์ตกที่บุโรพุทโธ ที่มา :  https://breathemyworld.com


การดูพระอาทิตย์ขึ้น-ตกที่บุโรพุทโธ นอกจากเรามาชมความงามความยิ่งใหญ่ และเรียนรู้ในด้านพระพุทธศาสนาแล้ว ยังมีอีกกิจกรรมที่ไม่ควรพลาด คือการถ่ายรูปพระอาทิตย์ขึ้นและพระอาทิตย์ตก ซึ่งสวยงามมากๆ และ ไม่อยากให้ทุกท่านพลาดกัน  

นอกจากจะมีพุทธสถานที่น่าอัศจรรย์แล้วยังมีพิพิธภัณฑ์เล็กๆ 2 พิพิธภัณฑ์ที่รวบรวมเกี่ยวกับหลักฐานของอินโดนิเซีย รวมถึง บุโรพุทโธ แห่งนี้ คือ พิพิธภัณฑ์  Karmawibhangga และ Samudraraksa Ship Museum   


 Samudraraksa Ship Museum   ที่มา :https://breathemyworld.com


Karmawibhangga  ที่มา :https://breathemyworld.com


รถม้าชมเขตภายนอกที่ไม่ใช่พุทธสถาน ที่มา : https://travel.mthai.com


ร้านขายของที่ระลึก   ที่มา https://travel.mthai.com/



 การสร้างบุโรพุทโธ แสดงให้เห็นถึงความศรัทธาและความเลื่อมใสของชาวพุทธที่มีต่อพุทธสถานแห่งนี้  ถึงแม้จะถูกภัยธรรมชาติโจมตีอยู่หลายครั้ง รวมถึงเป็นสถานที่ที่เคยถูกทิ้งร้างไว้ แต่สถานที่แห่งนี้ก็ได้ถูกบูรณะจนเป็นพุทธสถานที่ยิ่งใหญ่แห่งหนึ่ง เป็นศูนย์รวมชาวพุทธทั้งในอินโดนิเซียและประเทศอื่นๆ  นอกจากผู้เข้าชมจะได้ความรู้ทางพระพุทธศาสนาแล้ว ยังได้ชมความสวยงามของสถานที่แห่งนี้อีกด้วย 


สถานที่แห่งนี้เป็นสถานที่แห่งหนึ่งที่ ไม่ควรพลาด เมื่อมาเยือนแดนชวาแห่งนี้ เพราะเป็นสถานที่แลนด์มาร์คสำคัญของอินโดนิเซีย รวมทั้งเป็นสถานที่ที่ยิ่งใหญ่  และควรค่าแก่การเยี่ยมชม 
                
สถานที่แห่งนี้เป็นอีกไฮไลท์ที่ผู้จัดทำอยากนำเสนอความยิ่งใหญ่ของพุทธสถานแห่งนี้ และถ้ามีโอกาสอยากจะหาโอกาสได้ไปเยือนและสัมผัสความยิ่งใหญ่ในสถานที่แห่งนี้เช่นกันและขอเชิญชวนให้ทุกๆท่านที่สนใจและอยากสัมผัสความยิ่งใหญ่ของพุทธสถานแห่งนี้ได้มาสัมผัสพุทธสถานอันน่าอัศจรรย์ใจในดินแดนชาวแห่งนี้กัน

บทความนี้ก็อาจจะเป็นบทความสุดท้ายแล้ว อยากจะฝากให้ทุกๆท่านที่อยากเดินทางไปท่องดินแดนในฝัน ไม่ว่าจะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ให้ออกเดินทาง การเดินทางเป็นประสบการณ์ที่ดีอย่างหนึ่งในชีวิต  และได้เรียนรู้และเข้าใจอะไรหลายๆอย่าง อาทิ ความรับผิดชอบ การได้พบเจอสิ่งใหม่ๆที่ไม่เคยเห็นมาก่อนได้เรียนรู้วัฒนธรรมใหม่ๆ รวมทั้งได้เปิดใจและคิดทบทวนกับสิ่งต่างๆที่เกิดขึ้น  การเดินทางจุดหมายปลายทางไม่สำคัญ  แต่สำคัญที่ระหว่างทางจะสอนอะไรแก่เราหลายๆอย่าง อยากให้ทุกคนได้หาเวลาออกเดินทางกันนะคะ    

            🙏     ขอขอบคุณทุกๆท่านที่เข้ามาอ่านบทความของบล๊อค Aseandreamland นะคะ หวังว่าผู้อ่านทุกท่านจะได้ความรู้และได้สัมผัสความสวยงามและความยิ่งใหญ่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ไม่มากก็น้อย  และ ถ้ามีข้อผิดพลาดประการใด ผู้จัดทำยินดีน้อมรับไปแก้ไขต่อไป 🙏
       🙏ขอให้ทุกๆท่านมีความสุขในการเดินทาง  และ เดินทางถึงที่หมายโดยสวัสดิภาพนะคะ 🙏

ขอบคุณแหล่งข้อมูลอ้างอิง 👇

เชษฐ์ ติงสัญชลี.(มปป).ฐานกลมและสถูปที่บุโรพุทโธ.สืบค้นเมื่อ 12ตุลาคม 2561,จากhttp://www.sac.or.th



เชษฐ์ ติงสัญชลี.(มปป).ฐานชั้นล่างที่บุโรพุทโธ.สืบค้นเมื่อ 12ตุลาคม 2561,จากhttp://www.sac.or.th

เชษฐ์ ติงสัญชลี.(มปป).ทางประทักษิณและภาพสลักเล่าเรื่องที่บุโรพุทโธ.สืบค้นเมื่อ 12ตุลาคม 2561,จาก http://www.sac.or.th

นัชรี อุ่มบางตลาด.(มปป).มรดกโลกในอินโดนีเซีย 1 : กลุ่มวัดบรมพุทโธ.สืบค้นเมื่อ 12ตุลาคม 2561,จาก http://aseannotes.blogspot.com

breathemyworld.(2017).อินโดอีกครั้ง : พุทธศาสนสถาน "บุโรพุทโธ".สืบค้นเมื่อ 12ตุลาคม 2561,จากhttps://breathemyworld.com


chillpainai.(2555).พาเที่ยวบุโรพุทโธ-ปรัมบานันประเทศอินโดนีเซีย. สืบค้นเมื่อ 12 ตุลาคม 2561, จากhttps://www.chillpainai.com

Expedia.(มปป).วัดบุโรพุทโธ.สืบค้นเมื่อ 12 ตุลาคม 2561, จากhttps://www.expedia.co.th

MGR Online.(2558).มหัศจรรย์ “บุโรพุทโธ” พุทธสถานในแดนอิเหนา. สืบค้นเมื่อวันที่12 ตุลาคม 2561,จาก https://mgronline.com


mollyboo(2014).บุโรพุทโธ ( Borobudur ) บุโรพุทโธ พุทธสถานแห่ง ยอกยาการ์ตา อินโดนีเชีย. สืบค้นเมื่อวันที่12 ตุลาคม 2561, จาก https://travel.mthai.com

smartertravel.(2017).Borobudur Transportation – Taxi, Train, Bus & Airport Tips.สืบค้นเมื่อวันที่12 ตุลาคม 2561, จากhttps://www.smartertravel.com

Super Big Eagle. (2560).“บุโรพุทโธ” พุทธสถานศูนย์กลางพุทธศาสนาอันยิ่งใหญ่ที่เจริญรุ่งเรืองในยุคของอาณาจักรศรีวิชัย.สืบค้นเมื่อวันที่12ตุลาคม2561,จากhttps://www.winnews.tv

UNESCO. (มปป). Borobudur Temple Compounds.สืบค้นเมื่อวันที่4 กันยายน 2561, จากhttps://whc.unesco.org










ความคิดเห็น

โพสต์ยอดนิยมจากบล็อกนี้

จากยุคหินเก่า....สู่หินใหม่...เปลี่ยนผ่านสู่ยุคอารยธรรม

อาณาจักรพยู: มรดกโลกอันล้ำค่าของเมียนมา

พระนิรฤติ : เทวดาผู้อารักษ์แห่งทิศหรดี